Από τα στοιχεία που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το στρεs που οφείλεται στην εργασία είναι το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείαs που σχετίζεται με την εργασία μετά την οσφυαλγία και επηρεάζει το 28% των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΕΣ

Η αγγλική λέξη «stress» προέρχεται από τιs λατινικέs λέξειs strictus (σφικτόs ή στενόs) και striηgere (παθητική μτχ.) που σημαίνει σφίγγω, κάνω κάτι πιο σφικτό. Κατά τα τέλη του 18ου και 19ου αιώνα, η λέξη χρησιμοποιόταν για να εκφράσει ένταση, πίεση, δύναμη ή σκληρή προσπάθεια σε σχέση με τα διάφορα όργανα και τιs νοητικέs δυνατότητεs του ανθρώπου. Στιs μέρεs μαs, το στρεs σημαίνει πολλά πράγματα για διαφορετικούs ανθρώπουs και ο ακριβήs ορισμόs του καθορίζεται από τον επιστημονικό κλάδο στα πλαίσια του οποίου εξετάζεται κάθε φορά. Συμβαίνει συχνά όμωs, επιστήμονεs του ίδιου κλάδου (π.χ. ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι) να αντιμετωπίζουν το στρεs με ποικίλουs τρόπουs.

Δεδομένηs τηs ιδιαιτερότηταs αυτήs του συγκεκριμένου όρου, πρόσφατεs προσπάθειεs ορισμού του στρεs θεωρούν έναν ευρύ αριθμό εξωτερικών – περιβαλλοντικών παραγόντων, όπωs για παράδειγμα τα εργασιακά προβλήματα, ωs στρεσογόνεs καταστάσειs. Επίσηs, με τον όρο στρεs αποδίδονται ακόμη οι αντιδράσειs (π.χ. αισθήματα έντασηs) που προκαλούνται από «δύσκολεs» συνθήκεs στην επαγγελματική και προσωπική ζωή.

Τέλοs, η έννοια του στρεs έχει ταυτιστεί με αλλαγέs που συντελούνται σε βιοχημικό, σωματικό,ψυχολογικό και συμπεριφοριστικό επίπεδο του αθρώπινου οργανισμού. Τα διεθνή εγχειρίδια οργανωτικήs και εργασιακήs ψυχολογίαs χρησιμοποιούν πλέον τον όρο «στρεs» με τρειs διαφορετικούs τρόπουs, δηλαδή:

α) ωs αιτία: ο χαρακτήραs τηs εργασίαs μου είναι στρεσογόνοs

β) ωs συνέπεια-αποτέλεσμα: αισθάνομαι ένταση όταν βρίσκομαι στη δουλειά και

γ) ωs διαδικασία: συμβαίνει όταν βρίσκομαι σε πίεση.

Ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενοs ορισμόs του στρεs είναι αυτόs που έχει διατυπωθεί από τον Richard Laζarus και τουs συνεργάτεs του και αναφέρει ότι στρεs δημιουργείται μέσω των διαδικασιών αλληλεπίδρασηs μεταξύ των ατόμων και του περιβάλλοντόs τουs.

Έτσι, όταν ένα άτομο αισθάνεται ότι οι προσωπικέs του δυνάμειs και ικανότητεs δεν επαρκούν για να αντεπεξέλθει στιs συγκεκριμένεs απαιτήσειs του περιβάλλοντόs του τότε αρχίζει να βιώνει έντονο στρεs. Καθίσταται πλέον σαφέs ότι το στρεs συνιστά έναν όρο «ομπρέλα» στον οποίο υπάγεται μια μεγάλη σειρά εκδηλώσεων/αντιδράσεων με αποτέλεσμα ο ακριβήs εννοιολογικόs του προσδιορισμόs κατά περίπτωση- να αποτελεί διαδικασία δύσκολη και εν πολλοίs προβληματική.

Εκτόs όμωs από το αρνητικό λεγόμενο στρεs, το οποίο στη διεθνή βιβλιογραφία αποδίδεται με τον επικρατήσαντα πλέον όρο distress, υπάρχει επίσηs και το στρεs με αποδεδειγμένα θετικά αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό (eustress=δημιουργικό στρεs)

 

Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

Μια από τιs πρώτεs θεωρίεs για το στρεs αναπτύχθηκε από τον Walter Caηηoη (1929) ο οποίοs περιέγραψε την αντίδραση fight-or-flight («εφόρμησηs ή απόδρασηs») σε καταστάσειs έντονου στρεs. Σύμφωνα με τον ερευνητή, όταν ο ανθρώπινοs οργανισμόs αξιολογήσει ένα εξωτερικό ερέθισμα ωs απειλή, αυτομάτωs εισέρχεται σε κατάσταση διέγερσηs και άμεσηs κινητοποίησηs μέσω του συμπαθητικού νευρικού και ενδροκρινικού συστήματοs.

Η συμπεριφορά άλλωστε των προγόνων μαs έχει να επιδείξει δυο εναλλακτικέs αντιδράσειs σε παρόμοιεs περιστάσειs απειλήs: παραμονή και επίθεση στον εχθρό από την μία πλευρά ή απομάκρυνση και αποφυγή του από την άλλη. Βέβαια, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι τα προβλήματα που δημιουργούνται στιs σύγχρονεs κοινωνίεs είναι κατά το πλείστον ιδιαιτέρωs πολύπλοκα και απαιτούν από τα άτομα πολύ πιο «εξειδικευμένεs» και «πολιτισμένεs» αντιδράσειs ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά και το επακόλουθο στρεs. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο επιτυχήs συγχρονισμόs των σωματικών λειτουργιών που διασφαλίζει μια κατάσταση δυναμικήs ισορροπίαs στον οργανισμό, αποδόθηκε από τον Caηηoη ωs ομοιόστατη (homeostasis).

Κατά την ιστορική διαδρομή για τη μελέτη και πλήρη κατανόηση του φαινομένου του στρεs, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισαν οι έρευνεs του ενδοκρινολόγου Haηs Selye, ήδη από τη δεκαετία του 1930, σκιαγραφώνταs τιs γενικέs αρχέs για την παρουσίαση του στρεs μέσω του μοντέλου τηs ανταπόκρισηs. Συγκεκριμένα, μια σειρά πειραμάτων οδήγησαν τον Selye στο συμπέρασμα ότι η αντίδραση του σώματοs σε εξωτερικέs «επιθέσειs» (π.χ. υπερβολική θερμοκρασία) ακολουθεί πάντα την ίδια διαδικασία.

Aπό τα στοιχεία που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το στρεs που οφείλεται στην εργασία είναι το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείαs που σχετίζεται με την εργασία μετά την οσφυαλγία και επηρεάζει το 28% των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΕΣ

- Το 28% (1 στουs 3 περίπου) των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνουν εργασιακό στρεs [το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείαs που αφορά το εργασιακό περιβάλλον: πρώτα στην κατάταξη αναφέρονται τα μυοσκελετικά προβλήματα με 33% περίπου].

- Έναs στουs πέντε Ευρωπαίουs εργαζόμενουs νιώθει κόπωση.

- Έναs στουs οκτώ Ευρωπαίουs εργαζόμενουs υποφέρει από συχνούs πονοκεφάλουs.

- Το 9-12% των ανδρών και το 9-11% των γυναικών που διαμένουν σε κράτη-μέλη τηs Ευρωπαϊκήs Ένωσηs αισθάνονται εργασιακή πίεση το μεγαλύτερο διάστημα τηs ημέραs.

- 10 εκατομμύρια άτομα τηs Ευρωπαϊκήs Ένωσηs υποφέρουν κάθε χρόνο από ασθένειεs που σχετίζονται με την εργασία τουs.

- Το 16% των ανδρών και το 22% των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πάσχουν από καρδιαγγειακέs παθήσειs έχουν βιώσει έντονεs καταστάσειs εργασιακού στρεs

 

 

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

I. Στοιχεία Ευρωπαϊκήs Ένωσηs

-  Σύμφωνα με το Διεθνέs Γραφείο Εργασίαs (ILO, 2000) το 3-4% κατά μέσο όρο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντοs (ΑΕΠ) των 15 κρατών–μελών τηs Ευρωπαϊκήs Ένωσηs υπολογίζεται ότι θα διατίθεται για ασθένειεs που σχετίζονται με το εργασιακό στρεs και άλλεs συγγενείs ψυχικέs παθήσειs. Κατά προσέγγιση, το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε €265 δισεκατομμύρια ετησίωs (εκτίμηση 1998)

-  Ποσοστό μεταξύ 50% και 60% όλων των χαμένων ημερών εργασίαs στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπολογιστεί ότι σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο με το στρεs.

-  Το εργασιακό στρεs υπολογίζεται ότι στοιχίζει στην Ευρωπαϊκή Ένωση τουλάχιστον €20

δισεκατομμύρια κατά έτοs, για χαμένεs ώρεs εργασίαs και δαπάνεs υγείαs.

-  Στη Μεγάλη Βρετανία, 180 εκατομμύρια ημέρεs εργασίαs κατά έτοs χάνονται εξαιτίαs του εργασιακού στρεs.

- Το 1,4% του ΑΕΠ κατά έτοs στη Σουηδία διατίθεται για την κάλυψη προβλημάτων που αφορούν το στρεs. Σε γενικέs γραμμέs, το ήμισυ του ποσού καλύπτει τη μειωμένη πα ραγωγικότητα και το άλλο μισό ανάγκεs υγειονομικήs και κοινωνικήs ασφάλισηs.

- Στην Νορβηγία, οι ασθένειεs που σχετίζονται με την εργασία κοστίζουν το 10% του ΑΕΠ τηs χώραs.

- Το 5,5% περίπου του συνόλου των απουσιών από την εργασία στη Σουηδία οφείλεται στην εργασιακή πίεση.

- Γενικότερα, εκτιμάται ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με το στρεs ευθύνονται για τουs μισούs περίπου από τουs πρόωρουs θανάτουs στιs ΗΠΑ.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΟΤΑΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΡΕΣ

- Ο υποθάλαμοs ενεργοποιεί τα επινεφρίδια με σκοπό την απελευθέρωση αδρεναλίνηs και κορτιζόληs στην κυκλοφορία του αίματοs.

- Ο ρυθμόs τηs αναπνοήs αυξάνεται στουs πνεύμονεs και συνήθωs προκαλεί «κόψιμο τηs ανάσαs».

- Οι κόρεs των ματιών διαστέλλονται και οι οφθαλμοί προσαρμόζονται ώστε να επιτυγχάνεται όραση μακρινών αντικειμένων.

- Οι ιδρωτοποιοί αδένεs αυξάνουν τα επίπεδα εφίδρωσηs.

- Μειωμένη έκκριση και «πήξιμο» σιέλου (ξηροστομία).

- Μειωμένη έκκριση πεπτικών υγρών.

- Αύξηση καρδιακού ρυθμού (ταχυπαλμίεs)

- Αύξηση γλυκόζηs στο αίμα.

- Διεύρυνση αιμοφόρων αγγείων στον καρδιακό μυ και τουs μύεs των άκρων και συστολή τουs στουs άλλουs μύεs.

- Μειωμένη λειτουργία εντέρου

- Αυξημένη εγρήγορση εγκεφαλικήs λειτουργίαs

- Διαπλάτυνση αναπνευστικών οδών

- Αυξημένα επίπεδα πηκτικότηταs αίματοs

- Συστολή σπληνόs για μετακίνηση ερυθρών κυττάρων προs την κυκλοφορία

- Αποδέσμευση πρόσθετων ερυθρών αιμοσφαιρίων στην κυκλοφορία του αίματοs για αντιμετώπιση ενδεχόμενων μολύνσεων ή φλεγμονών.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

ΣΩΜΑΤΙΚΑ

- Πόνοι στήθουs

- Συχνά κρυολογήματα -γρίπη

- Πόνοι μυών (λαιμού, ώμων, πλάτηs)

- Αϋπνίεs-άλλεs διαταραχέs ύπνου

- Μειωμένη όρεξη

- Έντονη εφίδρωση

- Ανικανότητα – ψυχρότητα - ανοργασμία

- Λιποθυμικά επεισόδια-ναυτία

- Υψηλή αρτηριακή πίεση

- Διάρροια/ δυσκοιλιότητα

- Έντονο ή διαρκέs αίσθημα αδυναμίαs-κόπωση

- Συχνή δυσπεψία - αίσθημα καύσου-μετεωρισμόs

- Λαχάνιασμα χωρίs σωματική άσκηση

- Νευρικέs συσπάσειs, τικs

- Κράμπεs και μυϊκοί σπασμοί

- Πονοκέφαλοι έντασηs-ημικρανίεs

- Κοιλιακά άλγη

- Συχνοουρία

- Διαταραχέs περιόδου

- Κνησμοί

- Ταχυπαλμίεs

- Τρόμοs – ταραχή

- Γενική ανησυχία – αγωνία

- Χαμηλή θερμοκρασία άνω & κάτω άκρων

- Απώλεια βάρουs

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ

- Αδυναμία συγκέντρωσηs

- Ασθενήs μνήμη

- Σύγχυση

- Απώλεια αίσθησηs χιούμορ

- Σύνδρομο άδειου μυαλού

- Αδυναμία λήψηs αποφάσεων

- Αδυναμία ολοκλήρωσηs έργου

- Μειωμένη απόδοση


ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

- Έντονο κάπνισμα

- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ

- Νευρικέs συνήθειεs (π.χ. ονυχοφαγία, κούνημα ποδιών, μάσημα μαλλιών)

- Σπάσιμο αντικειμένων

- Ξεσπάσματα σε κλάμα - ευερεθιστικότητα με τουs άλλουs

- Αγοραφοβία/ κλειστοφοβία

- Υποχονδριακέs εκδηλώσειs

- Προσπάθειεs αυτοχειριασμού

- Επιρρέπεια σε ατυχήματα

- Εθισμόs σε φαρμακευτικέs ουσίεs

- Προβλήματα γάμου

- Διαρκήs εκνευρισμόs - δυνατέs φωνέs & κραυγέs

- Απρεπή συμπεριφορά & βρισιέs

- Σωματική βία

- Μερική ή ολική απώλεια ελέγχου

- Έλλειψη ενδιαφερόντων

- Απρόβλεπτεs αλλαγέs διάθεσηs

- Ακραία απαισιοδοξία / αισιοδοξία

- Αύξηση απουσιών στην εργασία

- Παραμέληση εξωτερικήs εμφάνισηs

- Υπερβολική όρεξη / ανορεξία

- Αυξημένη λήψη καφεϊνηs

- Αδυναμία αντιμετώπισηs καθημερινών δυσκολιών

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ -ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ

- Ευερεθιστότητα με τουs άλλουs

- Θυμόs (πραγματικόs ή καταπιεσμένοs)

- Κατάθλιψη

- Αίσθημα αβοηθήτου (απελπισίαs)

- Πεσιμιστικέs αντιλήψειs

- Απογοήτευση - παραίτηση

- Διαρκήs και/ή απροσδιόριστοs φόβοs

- Αίσθημα ενοχήs και/ή ντροπήs

- Ανικανότητα εξωτερίκευσηs συναισθημάτων

- Διαταραχέs προσωπικότηταs

- Έλλειψη ενδιαφέροντοs για τη ζωή

- Νευρώσειs / ψυχώσειs

- Τρόμοs για το μέλλον - παράνοια

- Νοσοφοβία

- Συναισθήματα μοναξιάs, αποτυχίαs, ασχήμιαs,εχθρότηταs, ανικανότηταs

 

Καλέs πρακτικέs κατά του εργασιακού στρεs

1. Μοιραστείτε το στρεs σαs με κάποιο έμπιστο φίλο ή συνάδελφο

2. Εξασκηθείτε στη γρήγορη λήψη αποφάσεων.

3. Αναλογιστείτε αν η δουλειά που κάνετε είναι η καταλληλότερη για σαs

4. Χαρίστε ένα δώρο σε αγαπημένο σαs πρόσωπο

5. Σταματήστε ή περιορίστε κατά το δυνατόν το κάπνισμα

6. Αφιερώστε περισσότερο χρόνο στη/στο σύζυγο και τα παιδιά σαs

7. Προσπαθήστε να διατηρείτε ένα ιδανικό βάροs

8. Υιοθετήστε ένα πρόγραμμα χαλάρωσηs μυών

9. Κάνετε μικρούs περιπάτουs στα διαλείμματα από τη δουλειά σαs

10. Καταστρώνετε πλάνα μακροπρόθεσμων στόχων

11. Προγραμματίστε την επόμενη μέρα σαs

12. Ενδιαφερθείτε για τη σεξουαλική σαs ζωή

13. Γίνετε μέλοs σε κοινωνικούs και αθλητικούs συλλόγουs

14. Δείτε την αισιόδοξη πλευρά των πραγμάτων

15. Μη διστάζετε να απευθύνεστε στουs ειδικούs όταν νομίζετε ότι το έχετε ανάγκη

16. Αποδεχθείτε τα πράγματα που δεν μπορούν να αλλάξουν

17. Αποδεχθείτε το γεγονόs ότι γίνονται λάθη και προσπαθήστε να διδαχθείτε από αυτά

18. Μην παραφορτώνεστε με χιλιάδεs υποχρεώσειs και δεσμεύσειs

19. Κατανοήστε και μην ξεχνάτε ότι η κάθε ημέρα έχει ακριβώs 24 ώρεs

20. Μην θέλετε να κάνετε συνέχεια τα πάντα μόνοs/η σαs

21. Θέστε ρεαλιστικούs βραχυπρόθεσμουs και μακροπρόθεσμουs στόχουs

22. Αγωνιστείτε μεθοδικά για την επίτευξη των στόχων σαs

23. Συνειδητοποιείστε ότι η τελειότητα απλώs προσεγγίζεται

24. Αποκτείστε έλεγχο του εαυτού σαs

25. Να θυμάστε ότι όλοι οι στόχοι δεν είναι για όλουs τουs ανθρώπουs

26. Μην ξεχνάτε ότι η εμπιστοσύνη στον εαυτό μαs είναι πολύτιμοs σύμβουλοs

27. Να είστε δεκτικόs/ή σε αλλαγέs και ενδεχόμενεs προσαρμογέs

28. Προετοιμαστείτε για γεγονότα που φαίνονται αναπόφευκτα

29. Περιορίστε τουs περισπασμούs (π.χ. από τηλεφωνήματα) κατά την ώρα τηs εργασίαs σαs

30. Ζυγίστε τιs σημερινέs δυσκολίεs και προβλήματα σε βάθοs χρόνου (π.χ. 5 ετών ή περισσότερο)

31. Μην αφιερώνετε υπερβολικά πολύ χρόνο σε καταστάσειs στρεs-ξεπεράστε τεs το συντομότερο δυνατόν

32. Μην παραλείπετε να κρατάτε επικοινωνία με τουs φίλουs σαs

33. Απαλλαγείτε από το ρολόι σαs όταν δεν σαs είναι εντελώs απαραίτητο (π.χ. τα Σαββατοκύριακα)

34. Μην σπαταλάτε το χρόνο σαs σε πράγματα που δεν σαs ενδιαφέρουν πραγματικά

35. Αφιερώστε χρόνο στα ενδιαφέροντα και τα χόμπι σαs

36. Καταρτίστε κατάλογο άμεσων και έμμεσων προτεραιοτήτων

37. Προσπαθήστε να είστε ευχάριστοs/η στουs άλλουs και να χαμογελάτε συχνά

38. Δεχθείτε ότι έχετε το δικαίωμα να κάνετε και λάθοs εκτιμήσειs

39. Μη διστάζετε να εμπιστεύεστε και να ζητάτε βοήθεια από φίλουs σαs

40. Μην πανικοβάλλεστε με τιs νέεs τεχνολογίεs

41. Επενδύστε χρόνο και ενέργεια σε σταθερέs διαπροσωπικέs σχέσειs

42. Διατηρείτε κάποιο βαθμό ελαστικότηταs – ανοχήs απέναντι στη συμπεριφορά των άλλων

43. Προσπαθήστε να τρώτε με την οικογένειά σαs όσο το δυνατόν συχνότερα

44. Συζητάτε όσο συχνότερα γίνεται με τα παιδιά σαs

45. Εξωτερικεύετε τα παράπονά σαs σε άλλουs

46. Μη διστάζετε να κάνετε πρόβεs πριν από σοβαρέs ενέργειεs

47. Αφήνετε το γραφείο σαs τακτοποιημένο την προηγούμενη μέρα

για να το βρίσκεται έτοιμο την επομένη

48. Μην υπερεκτιμάτε τιs δυνάμειs σαs

49. Κρατήστε για τον εαυτό σαs τιs αρνητικέs σαs κρίσειs για τουs συναδέλφουs σαs

50. Κάντε 5λεπτο διάλειμμα για τον εαυτό σαs κάθε 1 ή 2 ώρεs στη δουλειά σαs, εφόσον το έχετε ανάγκη

51. Γράψτε λίστα με τιs υποχρεώσειs σαs και διαγράφετε ότι έχετε κάνει

52. Παρακολουθείτε κωμωδίεs και ταινίεs με ευχάριστα θέματα

53. Καταρτίστε λίστα με καταστάσειs που σαs δημιουργούν στρεs στο χώρο εργασίαs σαs

54. Προσπαθήστε να επικεντρώνεστε σε ένα βασικό πράγμα την κάθε φορά

55. Μάθετε να λέτε και «ΟΧΙ» χωρίs να νιώθετε ενοχέs

56. Μη φορτώνεστε με περιττέs πληροφορίεs

57. Δείξτε ότι σέβεστε τιs προσπάθειεs των συναδέλφων σαs

58. Διαχωρίστε οικογενειακέs και επαγγελματικέs υποχρεώσειs

59. Είστε προετοιμασμένοs/η για αλλαγέs στην καριέρα σαs

60. Υιοθετήστε τιs εργασιακέs εκείνεs πρακτικέs που ταιριάζουν περισσότερο στο χαρακτήρα σαs

61. Αποφεύγετε την εργασία στο σπίτι και τη δουλειά αργά το βράδυ και κατά τα Σαββατοκύριακα

62. Παραδεχθείτε και ενημερώστε τουs συναδέλφουs σαs όταν βρίσκεστε σε κατάσταση στρεs


Αν θελέτε να διαβάσετε περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο θέμα και να κάνετε κάποια τεστ μπορείτε να κατέβασετε το ενημερωτικό pdf πατώντας εδώ